ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΠΕΣΣΟΑ

Μια τάση για αμηχανία

Η πιο πρώιμη λογοτεχνική τροφή των παιδικών μου χρόνων αποτελούνταν από αμέτρητα μυθιστορήματα μυστηρίου και φρίκης. Γι' αυτά τα βιβλία που τα ονομάζουν αγορίστικα πολύ λίγο ενδιαφερόμουν. Δεν καταλάβαινα καθόλου την υγιή και φυσική ζωή. Δεν λαχταρούσα το πιθανό αλλά το απίθανο, ούτε καν το έως ένα βαθμό αδύνατον, αλλά το αδύνατον εκ φύσεως.

Η παιδική μου ηλικία ήταν ήσυχη [...], η μόρφωσή μου ήταν καλή. Όμως, από τότε που απέκτησα συνείδηση του εαυτού μου, διέκρινα σ' αυτόν μια έμφυτη κλίση προς την αμηχανία, προς το καλλιτεχνικό ψεύδος. Αν σ' αυτό προστεθεί και η μεγάλη μου αγάπη για την πνευματικότητα, το μυστηριώδες, το σκοτεινό, που, στο κάτω κάτω, δεν είναι άλλο από μια μορφή και μια παραλλαγή εκείνου του άλλου μου χαρακτηριστικού, η προσωπικότητά μου, όσο μπορώ να την διαισθανθώ, έχει ολοκληρωθεί.

Όρια - Aισθάνομαι σημαίνει δημιουργώ

Αισθάνομαι ίσον σκέφτομαι χωρίς ιδέες και επομένως αισθάνομαι ίσον καταλαβαίνω, εφόσον το Σύμπαν δεν έχει ιδέες.

-Αλλά τι σημαίνει αισθάνομαι;

Έχω απόψεις δεν σημαίνει αισθάνομαι.

Οι απόψεις μας είναι άλλων ανθρώπων.

Σκέφτομαι σημαίνει θέλω να μεταδώσω στους άλλους αυτό που νομίζω ότι αισθάνομαι.

Μπορεί κανείς να μεταδώσει στους άλλους μόνο εκείνο που σκέφτεται.

Αυτό που αισθάνεται κανείς δεν μπορεί να το μεταδώσει. Μπορεί μόνο να μεταδώσει τη σημασία αυτού που αισθάνεται. Μπορεί κανείς να μεταδώσει μόνο την εμπειρία αυτού που αισθάνεται. Δεν είναι ότι ο αναγνώστης μπορεί να νιώσει από κοινού τα βάσανα. Αρκεί που αισθάνεται το ίδιο.

Το αίσθημα ανοίγει τις πόρτες της φυλακής στην οποία η σκέψη κλειδώνει την ψυχή.

Η οξυδέρκεια θα έπρεπε να φτάνει μόνο ως το κατώφλι της ψυχής. Στους προθαλάμους του αισθήματος η σαφήνεια απαγορεύεται.

Αισθάνομαι σημαίνει καταλαβαίνω. Σκέφτομαι σημαίνει κάνω λάθος.

Καταλαβαίνω τι σκέφτεται κάποιος άλλος σημαίνει διαφωνώ μ' αυτό το άτομο.

Καταλαβαίνω τι αισθάνεται κάποιος άλλος σημαίνει είμαι αυτό το άτομο. Το να είσαι κάποιος άλλος είναι εξαιρετικά χρήσιμο, με μια μεταφυσική έννοια. Ο Θεός είναι ο καθένας.

Να βλέπεις, να ακούς, μα μυρίζεις, να γεύεσαι, να αγγίζεις, είναι οι μόνες εντολές του νόμου του Θεού. Οι αισθήσεις είναι θεϊκές γιατί αντιπροσωπεύουν τον συνδετικό κρίκο μας με το Σύμπαν, και τον συνδετικό κρίκο με το Σύμπαν-Θεό.

A Centenary Pessoa, Carcanet, επιμ. Eugenio Lisboa, L.C. Taylor, 1995

Απόδοση: Μπάμπης Ποθουλάκης, Μαρία Μαλαθράκη

ΚΡΙΤΙΚΕΣ / ΣΧΟΛΙΑ